Tư tưởng về “nhà nước của dân, do dân, vì dân” không phải là tư tưởng ban đầu của Hồ Chí Minh. Mà là trong quá trình khảo sát, nghiên cứu các mô hình nhà nước trên thế giới, Người đã tìm ra mô hình về nhà nước của dân, do dân, vì dân. Nhưng nét sáng tạo là Hồ Chí Minh đã xây dựng nó trên cơ sở đúng với bản chất của mô hình nhà nước thực sự của dân, do dân và vì dân.
Nhà nước của nhân dân
Nhà nước của nhân dân là nhà nước mà tất cả mọi quyền lực trong nhà nước và trong xã hội đều thuộc về nhân dân. Nhà nước của dân tức là “dân là chủ” – thể hiện vị thế, địa vị của nhân dân đối với quyền lực nhà nước
Nhân dân có quyền kiểm soát, phê bình nhà nước, có quyền bãi miễn những đại biểu mà họ đã lựa chọn, bầu ra và có quyền giải tán những thiết chế quyền lực mà họ đã lập nên.
Luật pháp dân chủ và là công cụ quyền lực của nhân dân.
Nhà nước do nhân dân
Nhà nước do dân phải là nhà nước do dân lựa chọn, bầu ra những đại biểu của mình. Nhà nước do dân còn có nghĩa là nhà nước do “dân làm chủ” nhấn mạnh quyền lợi và nghĩa vụ của nhân dân với tư cách là người chủ.
Nhà nước do dân ủng hộ, giúp đỡ, đóng thuế để nhà nước chi tiêu, hoạt động. Nhà nước do dân phê bình, xây dựng, giúp đỡ
Nhà nước vì nhân dân
Nhà nước vì dân là nhà nước phục vụ lợi ích và nguyện vọng của nhân dân, không có đặc quyền đặc lợi, thực sự trong sạch, cần kiệm liêm chính, các cơ quan nhà nước, các cán bộ nhà nước đều phải vì nhân dân phục vụ. Trong Nhà nước vì dân, cán bộ vừa là đày tớ, nhưng đồng thời phải vừa là người lãnh đạo (việc gì có lợi cho dân dừ nhỏ mấy cũng làm; việc gì có hại cho dân dù nhỏ mấy cũng phải hết sức tránh).